1. Cel prowadzonych badań/hipoteza badawcza
Celem projektu jest przeprowadzenie empirycznego badania polityki prawa wobec samorządów zawodowych w latach 1997-2015 oraz teoretyczne wyjaśnienie strukturalnych przyczyn jej ukształtowania w świetle uzyskanych wyników, a następnie stworzenie modelu refleksyjnego tworzenia prawa.
Nowoczesny paradygmat rządzenia odchodzi od silne zhierarchizowanych wizji władzy publicznej na rzecz zarządzania pluralistycznymi, samoorganizującymi się sferami społecznymi. Ze względu na dyferencjację wiedzy oraz fragmentaryzację społeczeństwa, w rządzeniu istotne stają się takie kategorie, jak refleksyjność oraz zdolność do koordynacji rozmaitych logik społecznych. Samorządy zawodowe doskonale nadają się do empirycznego badania relacji między rządem a zorganizowanymi sferami społecznymi, ponieważ stanowią najbardziej rozwiniętą formę neokorporacyjnej instytucjonalizacji autonomicznych podsystemów społecznych. Powoduje to, że powinny być przedmiotem polityki prawa rządu, który może przyjąć wobec samorządu strategie mieszczące się między scentralizowanym przywództwem a „regulacją samoregulacji” (refleksyjną regulacją). Równocześnie same samorządy przyjmują aktywną lub reaktywną postawę wobec polityki prawa, mogącą sprzyjać lub szkodzić refleksyjnemu regulowaniu.
Problem ten jest szczególnie istotny w Polsce, w której zarówno rząd oskarżany jest o scentralizowane oraz szkodliwe dla autonomicznych logik „ręczne” sterowanie, jak i zarzuca się samorządom bycie grupami interesu poszukującymi ekonomicznych i politycznych rent dzięki korzystnym dla siebie regulacjom.
Przeanalizowanie polityki prawa przebiegnie poprzez weryfikację dwóch hipotez. Po pierwsze, że nie istnieje spójna polityka prawa odnosząca się do samorządów zawodowych (Hipoteza 1). Po drugie, że przyczyny niespójności polityki prawa są strukturalne i związane z refleksyjnością aktorów (Hipoteza 2). Wynikają one z 1) braku szczególnego kanału dostosowanego do specyfiki partnerów społecznych, dla której nie jest wystarczające postępowanie ustawodawcze i przewidziane w nim konsultacje społeczne (Hipoteza 2.1); 2) resortowego (sektorowego) trybu tworzenia prawa na etapie rządowym, co uniemożliwia refleksyjną rządową politykę prawa (Hipoteza 2.2); 3) wysokiego poziomu zorganizowania samorządów zawodowych i świadomości ich interesów branżowych, co umożliwia im bycie refleksyjnymi aktorami procesów prawotwórczych (Hipoteza 2.3). Spójność polityki prawa zostanie skonceptualizowana jako koherencja w regulowaniu kluczowych zagadnień dotyczących samorządów zawodowych, takich jak zasady naboru do zawodu, postępowanie dyscyplinarne oraz uprawnienia samorządu do regulowania sposobu wykonywania zawodu.
2. Zastosowana metoda badawcza/metodyka
W zakresie modeli tworzenia prawa, zostanie zastosowana analiza formalno-dogmatyczna przyjętych rozwiązań oraz zostanie stworzony model refleksyjnego tworzenia prawa oraz model relacji między systemem ustawodawczym a samorządami zawodowymi jako szczególną formą instytucjonalizacji autonomicznych sfer społecznych.
W zakresie badań empirycznych, zostanie zastosowana analiza jakościowo-ilościowa treści tworzonych regulacji oraz stanowisk samorządów wobec tych regulacji przy pomocy oprogramowania R z nakładką RQDA. Badanie przewiduje analizę procesów legislacyjnych (założeń do ustaw, stanowisk samorządów oraz tego, w jaki sposób zmieniały się projekty na poszczególnych etapach) wszystkich projektów ustaw odnoszących się do regulacji wszystkich samorządów zawodowych dotyczących zasad naboru do zawodu, postępowań dyscyplinarnych oraz uprawnień samorządu do regulowania sposobu wykonywania zawodu, które powstały w okresie od 20 października 1997 r. do 2 listopada 2015 r (III-VII kadencja Sejmu i Senatu).
3. Wpływ spodziewanych rezultatów na rozwój nauki, cywilizacji, społeczeństwa
Zbadanie z perspektywy nauk społecznych faktycznego przebiegu procesu legislacyjnego dotyczącego samorządów zawodowych oraz wyjaśnienie w kategoriach strukturalnych jego ukształtowania poszerzy stan wiedzy zarówno w ramach tych nauk, jak i bardziej prawniczo zorientowanych teorii prawa i nauki prawa konstytucyjnego. Będzie także przydatne w praktyce, a wypracowane narzędzia metodologiczne będą mogły być zastosowane w innych badaniach – w pozostałych krajach systemu prawa kontynentalnego, w których występują samorządy zawodowe oraz w odniesieniu do innych podmiotów funkcjonujących w przestrzeni konstytucji społecznej.
Teoretyczne rozważania powstałe w rezultacie badania pozwolą na stworzenie modelu refleksyjnej polityki prawa (refleksyjnego tworzenia prawa), który stanowiłby konkurencję wobec dwóch skrajnych konceptualizacji polskiego tworzenia prawa – modelu podkreślającego „sektorowość”/„resortowość” regulacji, nakierowanych na wąski interes partykularnych grup z jednej strony oraz modelu kładącego nacisk na alienację i dominację rządu w procesie tworzenia prawa z drugiej. Umożliwi to również wyjście z dychotomicznego zakluczenia głoszącego, że wzmocnienie rządu może odbyć się tylko poprzez osłabienie autonomicznych sfer społecznych i odwrotnie.